ZWEEDSE CULINAIRE TRADITIES
Voor het sociale leven in de Scandinavische landen spelen tradities een belangrijke rol! Misschien is het wel daarom dat vrijwel alle Zweden die buiten hun land wonen en/of werken op bepaalde momenten in het jaar sterke heimweegevoelens ervaren (hemlängtan).
Ook het nuttigen van typisch Zweedse gerechten lekkernijen horen bij die tradities. Sterker nog, het is vaak de sfeer rond de opgediende maaltijd, die de mensen doet denken aan 'thuis'. Een voorbeeld is het begrip 'julbord' (kerstdis) dat een typisch verlangen oproept. Uiteraard maken restaurants er gebruik van door gedurende de hele maand december typische kerstgerechten (en drankjes) aan te bieden.
TRADITIES BIJ BIJZONDERDE FEESTDAGEN
Omdat in Zweden tot in de 20e eeuw een historisch gegroeide verstrengeling bestond tussen de staat en de (Lutherse) kerk bestaan er nog tal van, vooral culinaire tradities, die gerelateerd zijn aan Christelijke feestdagen, die weer ankerpunten in de publieke agenda zijn. Het percentage gelovigen en kerkgangers in Zweden is absoluut niet groter dan in Nederland.
Dat huwelijken en begrafenissen nog vooral in de kerk plaats vinden stoort niemand. En dat tal van culinaire tradities gerelateerd zijn aan, vooral christelijke, feestdagen evenmin.
Hieronder, met dank aan ZwedenWeb.com wat meer over de Zweedse culinaire tradities.
Fettisdagen - Semlor
Fettisdagen betekent letterlijk: de vette dinsdag. Lang geleden werd er, voorafgaande aan Pasen, gedurende 40 dagen gevast. De dagen voor het vasten werd er nog even flink vet gegeten om wat reserves te hebben voor de vastentijd. Onder andere at men semlor (ook wel fettisdagsbullar of fastlagsbullar genoemd), dit zijn broodjes met slagroom en spijs. Er wordt inmiddels al lang niet meer gevast, maar de semlor zijn gebleven. Ze zijn nu vaak verkrijgbaar vanaf Nieuwjaar tot Pasen, maar de Zweden verorberen ze toch vooral op fettisdagen (Vastenavond, dag voor Aswoensdag).
Våffeldagen - Zweedse wafels
Op 25 maart halen veel Zweden hun wafelijzer tevoorschijn en worden er wafels gebakken en gegeten. Deze traditie is eigenlijk per vergissing ontstaan: eigenlijk vierde men vroeger Vårfrudagen (Onze vrouwe dag), maar in de volksmond werd deze dag ook Våffeldagen genoemd. Våffeldagen valt elk jaar op 25 maart. Deze dag is geen vrije dag in Zweden.
Het gerecht is overiges zo populair geworden dat de wafels het hele jaar door gegeven worden, vooral ook op markten en kermissen.
Pasen - eieren, lamsvlees, paasbuffet
Zoals in zoveel landen worden ook de Paasdagen gevierd, met zowel religieuze als culinaire tradities. Eieren (zoeken en eten) en lamsvlees, en vooral het Påskbuffet....
Valborgsmässoafton (Walpurgisnacht)
Op 30 april wordt gevierd dat de winter eindelijk voorbij is en dat de lente is gearriveerd. Mensen komen bij elkaar rond een vuur en er wordt gezongen. De enige culinaire traditie die ik me kan herinneren is, dat na afloop van het vuur en het zingen, ook aardig wat kan worden ingenomen.
Snapsvisor
Snapsvisor is een belangrijk onderdeel van traditionele- en familiefeesten in heel Scandinavië. Het zingen van deze drinkliedjes is ook een levendig onderdeel van Scandinavische studentencultuur.In sommige gevallen hebben universiteiten zelfs gedetailleerde uitleg voor buitenlandse studenten over hoe ze moeten zingen tijdens formele diners. Naast wijn en bier wordt, vooral bij de aanvang van het feest vaak brännvin of aquavit genuttigd. Aquavit is een sterkedrank uit Scandinavië.
Het minimale alcoholpercentage is 37,5%. De drank wordt net als wodka geproduceerd uit aardappelen of graan en wordt twee keer gedistilleerd. Bij de tweede distillatie worden kruiden toegevoegd. Kenmerkend is het gebruik van karwij en dillezaad. Aquavit is in principe kleurloos, maar krijgt door toevoeging van kleurstof (karamel E150) een goudgele kleur hebben.
Pinksteren is een typisch moment om er met de familie op uit te trekken.
Oorspronkelijk vooral een religieus feest.
Maar in Zweden is inmiddels de tweede Pinksterdag geschrapt als feestdag, vooral ook omdat het aantal vrije dagen toch al wat hoger ligt dan in andere landen.
Omdat Pinksteren meestal in het voorjaar valt en het vaak mooi lenteweer trekken families er vaak op uit. Als de vis goed bijt kan dan spontaan een visbarbecue gehouden worden, Maar een meer georganiseerde familiepicknick komt wat vaker voor...
Midsommar
Midzomeravond wordt gevierd op de vrijdag die het dichtst bij 21 juni valt. Overal in het land worden meibomen versierd met bladeren en bloemen. Per streek kan de meiboom er iets anders uitzien, maar de basis is een kruis met grote kransen aan de dwarslat. In Dalarna ziet men het provinciewapen in de top, in de kuststreken ook wel een schip. Als de meiboom versierd is en rechtop staat wordt er in een kringomheen gedanst, meestal onder begeleiding van accordeon- of gitaarmuziek. Enkele van de meest gezonden liedjes zijn: "Små grodorna", "Prästens lilla kråka" en "Vi äro musikanter". Langzaam maar zeker slaan de honger en dorst toe, waarop mensen in hun tuinen of onder de luifel van de caravan aan tafel gaan voor een traditionele maaltijd. Die bestaat uit aardappels gekookt in dille, geserveerd met verschillende soorten gemarineerde haring (sill) met zure room met bieslook. Er wordt meestal bier en schnaps gedronken. Het toetje bestaat uit aardbeien met slagroom.
Kräftskiva (Kreeftenfeest)
Een hoogtepunt op de Zweedse kalender is ‘kräftskiva’ (Kreeftenfeest). Dit jaarlijks feest vier je met rivierkreeftjes met veel bijgerechten, drankjes en vrolijke liedjes: het is een echt zomerfeest dat Zweden van alle leeftijden dierbaar is.
De geschiedenis gaat terug tot in de 16e eeuw, toen het populair begon te worden bij het koningshuis. In de 17e eeuw begonnen Zweden op grotere schaal rivierkreeft te eten. De naam kräftskiva werd bedacht in de jaren dertig en wordt verondersteld te zijn afgeleid van het 19e-eeuwse rivierkreeftritueel ‘kräftsupa’ dat draaide om rivierkreeft en alcoholische drankjes.
Lucia - Het weerkerend licht
n Zweden markeert het Luciafeest het begin van de kerstperiode. De traditie is ontstaan in de middeleeuwen in Västergötland en heeft zich in de 20e eeuw van naar de rest van Zweden en naburige landen verspreid.
De traditie heeft elementen van het voorchristelijke midwinterlichtfestival overgenomen.
De traditie in Zweden is dat er vroeg in de morgen meisjes in witte kleding met een rode sjerp en met kaarsjes op hun hoofd het gezin en ouderen wekken en eten brengen. Daar worden dan ook speciale Lucialiedjes bij gezongen. Ook is het traditie dat elk dorp jaarlijks een eigen 'Lucia' kiest. Tijdens het Luciafeest worden er vaak lussebullar (gele saffraanbroodjes) en pepparkaka gegeten.
Glögg (gluhwein) is een kruidendrankje dat ook vaak gedronken wordt tijdens dit feest.
Kerst - Julbord
Het summum van culinaire Zweedse feestgerechten is de Julbord (een groot aantal Zweedse gerechten bij elkaar). Het kerstfeest is in Scandinavië een echt familiefeest, zowel voor de kinderen als volwassenen. Maar ook grootouders, ooms en tantes, en vrienden. Hieronder een aantal voorbeelden van typische onderdelen van de rijke kerstdis.
